Etxebizitzarako eskubidea bada oinarrizko eskubidea Europar Batasunaren esparruan, norberaren etxebizitza erabiltzeko baldintzei dagokienez.
Iñigo Maguregui. Abokatu urbanista
Baieztapen hori berria ez bada ere, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak C-34/13 auzian emandako epaitik datorrelako – Ikus 65. zenbakia –, doktrina hori bera Konstituzio Auzitegiaren martxoaren 10eko 37/2022 Epaiaren laugarren oinarri juridikoan aipatu eta sartu da gure jurisprudentzia konstituzionalean.
Jurisprudentzia horrek aitortzen du etxebizitza oinarrizko baldintza dela lotutako beste oinarrizko eskubide batzuk baliatzeko – kasu hartan, bizitza pribatua eta familia-bizitza garatzeko –; beraz, etxebizitza Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunaren 7. artikuluko babesaren barruan dagoela ulertu behar da. Etxebizitzarekin lotzen den beste oinarrizko eskubide bat, benetan gauzatu ahal izateko baldintza gisa, etxebizitzaren intimitaterako eskubidea da (Espainiako Konstituzioaren 18. artikulua). Adingabeak babestu beharra etxebizitzarako eskubidearekin ere lotzen da. Hori guztia Nazio Batuen Batzar Nagusiak 1989ko azaroaren 20an onartutako Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioan ezarritakoaren araberakoa da. Eskubide horiek, era berean, Espainiako Konstituzioaren 10. artikuluan ezarritakoarekin lotuta daude.
Etxebizitzarako eskubidearekin estuki lotuta identifikatzen ditugun oinarrizko eskubideak – bizitza pribatua eta familia-bizitza, bizilekuaren intimitatea – ez dira edozein etxebizitzatik sortzen, baizik eta soilik ohiko etxebizitza, bizilekua edo, Konstituzio Auzitegiaren beraren arabera, “bizileku-etxebizitza” den etxebizitzatik. Bestalde, eskubide horien eragina haztatu behar den egoera juridikoak ohiko etxebizitza nahitaez galtzeko prozesuetatik eratorritakoak dira – utzarazpenak, kaleratze judizialak, etab. –.
Beraz, azpimarratu behar da etxebizitzarako eskubidea ez dela agortzen Espainiako Konstituzioaren 47. artikuluan xedatutakoan; hortaz, eskubide hori ez da politika publikoen printzipio gidari hutsa. Era berean, etxebizitzarako eskubidea ere ez da agortzen Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunaren 34. artikuluan xedatutakoaren arabera, gizarte-laguntza mota gisa kalifikatzen baitu.
Ikusitakoaren ondorioz, ezinbestekoa da etxebizitzarako eskubideari buruzko bi alderdi oso desberdin bereiztea. Alde batetik, etxebizitza izateko eskubidea dugu, eta, bestetik, etxebizitza ohiko bizileku gisa (legezkoa) erabiltzeko egonkortasunerako eskubidea. Etxebizitzarako eskubidearen bi alderdi horiei, nire ustez, hirugarren bat gehitu beharko litzaieke, hau da, gozatzen den etxebizitzaren baldintzen bizigarritasun-eskubidea – eskubide horretan, etxebizitzaren zarata-immisio gogaikarriei buruzko jurisprudentzia barne, Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren doktrinaren arabera –.
Hartara, Espainiako Konstituzioaren 47. artikulua erabateko aplikazioa izango litzaioke etxebizitza izateko eskubideari, eta, Konstituzio Auzitegiak jada irizpena eman duenez, ez luke bermatuko herritarrek etxebizitza izateko eskubidearen eskubide subjektibo bat, salbu eta estatuek berek beren gizarte-zerbitzuen esparruan garatzen duten bermea, Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunaren 34. artikuluan jasota dagoen etxebizitzarako “laguntza gisa”. Euskadiko Etxebizitzaren 3/2015 Legearen 7. artikulutik 9.era bitartekoek aipatzen dute gai hori.
Hala ere, etxebizitzarako eskubidea etxebizitzan bertan bizi-baldintzak egonkortasun-, segurtasun-, intimitate- eta bizigarritasun-baldintzetan garatzearekin erlazionatzen dugunean, Espainiako Konstituzioaren 47. artikuluko etxebizitzarako eskubidea motz geratzen zaigu. Etxeko bizi-baldintzen garapen hori ez da politika publikoen printzipio gidari bat, baizik eta administrazio publikoek nahitaez babestu behar dituzten zenbait eskubide bermatzeko aukera (Espainiako Konstituzioaren 10. artikulua).
Hori agerian jartzen dugu, gaur egun Kongresuan izapidetzen ari den Etxebizitzarako Eskubideari buruzko Lege Proiektuak, Estatuko Gobernuaren ekimenez, Espainiako Konstituzioaren 149.1.1 artikuluko eskumen-titulua erabiltzen duelako; titulu horrek Estatuaren araugintza legitimatzen du oinarrizko baldintzetan berdintasuna bermatzeko premian, herritarrek eskubideak baliatzean eta konstituzio-betebeharrak betetzean.
Espainiako Konstituzioaren 149.1.1 artikuluko Estatuaren eskumen esklusibo horren norainokoa zeharo desberdina dela ulertuko da Espainiako Konstituzioaren 47. artikuluko etxebizitza izateko eskubideaz ari bagara, edo, aitzitik, legez baliatzen den egoitza babestu beharraz ari bagara, gorago ikusi dugunez. Izan ere, Konstituzio Auzitegiak jada ukatu egin dio Estatuari Espainiako Konstituzioaren 149.1.1 artikuluko eskumen-titulu hori autonomoa izatea, Espainiako Konstituzioaren 47. artikuluan xedatutakoa soilik oinarri hartuta.
Amaitzeko, Etxebizitzarako Eskubideari buruzko Lege Proiektuak etxebizitza izateko eta etxebizitzaren sektorea sustatzeko politika publikoak aipatzen dituela egiaztatzen du, eskumen autonomikoa baita, baina baita herritarrek etxebizitzari dagokionez dituzten beste oinarrizko eskubide batzuen erabilera ere (berdintasuna etxebizitza eskuratzeko orduan, utzarazpenak eta ohiko etxebizitzatik botatzeak, gutxieneko bizigarritasun-baldintzak, etxebizitza-ondare publikoen gozamenaren egonkortasuna, eta abar), Espainiako Konstituzioaren 149.1.1 artikuluaren arabera. Eta, dirudienez, datu horrek, adibidez, ez luke pisu handiegirik izan Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak aurreproiektuari buruz urtarrilean egindako txosten kritikoan.
Irakurri beharko genuke Konstituzio Auzitegiaren duela gutxiko 37/2022 Epaia Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren txosten kritiko horren zuzenketa gisa?
