Teoria ekonomiko klasikoak aurresuposatzen du pertsonek modu guztiz arrazionalean jarduten dutela eta informazio osoa eta perfektua dutela erabakiak hartzeko. Duela ia 100 urte, 1929ko Atzeraldiak zalantzan jarri zuen uste hori. Hori aztertzean, Keynesek funtsezko aldaketa bat sartu zuen pentsamendu ekonomikoan, erabateko arrazionaltasuna eta merkatuetan erabaki arrazionalak hartzeko nahikoa informazio izatea zalantzan jartzen baititu.
Keynesen ustez, zer zen gakoa? Erabaki horien izaera irrazionala, sarritan tradizioan bertan oinarritzen direnak, senideek eta lagunek beren finantza-erabakien arrakastei buruz kontatutako istorioak (gaur egun “kontakizunak” deituko lirateke) eta gure garunaren alderdi irrazionalak erabaki ekonomiko garrantzitsuenak hartzeko orduan duen eragin handia. Animal spirits (“espíritus animales” gisa sortutako gaztelaniazko itzulpena eta ez da ona) deitu zion merkatuen bilakaeran funtsezkoa den “ekintzarekiko berezko bultzada” delakoari, “ekonomiaren osagai gorabeheratsu eta inkontziente” gisa, Akerlofek eta Shillerrek (Animal Spirits. Planeta argitaletxea. 2009). 2008ko atzeraldiak berriz ere agerian utzi zuen kulturaren izaera irrazionala, uste baitu etxebizitzaren prezioa beti hazten dela epe ertain eta luzean, eta “adreilua” inbertsiorik onena dela.
Zer esaten digute Euskadiko etxebizitzen alokairuaren prezioaren eta itzuleraren bilakaerari buruz ditugun datuek, beste inbertsio-aukera batzuekin alderatuta? Azken hamarkadan bigarren eta ondorengo etxebizitzak erostea ez da beti aukerarik onena izan nazioarteko burtsa-indizeen bilakaerarekin alderatzen badugu (etxebizitza nagusia ez da inbertsiotzat hartzen egindako azterlanean, etxebizitza hori baliatzeari edo erabiltzeari lotuta baitago). Mende honetako lehen hamarkadako higiezinen boomaren aurretik egindako erosketen kasuan soilik da etxebizitza aukerarik onena.
Egindako lanak hipotesi ugari aztertzea ekarri du. Ildo horretatik, erosketa- eta salmenta-data batzuk aplikatu dira, etxebizitzaren errentagarritasunaren ebaluazio konparatua egiteko hainbat salerosketa-egoeratan dauden burtsa-indize nagusiekin alderatuta. Horretarako, interes konposatuaren formula erabili da eta inflazioaren eragina deskontatu da, aktiboek sortutako gainbalioa eta finantza-inbertsioek eta etxebizitzak dibidendu edo alokairu gisa sor ditzaketen etekinak barne.
Produktuen urteko errentagarritasunaren hipotesi konparatuak, inflazioaren efektua kenduta. Produktuen urteko errentagarritasuna, inflazioaren eragina kenduta
Emaitza analitiko horiek berretsi egiten dute etxebizitza erostea ez dela beti eta edozein kasutan ahalik eta inbertsiorik onena. Zenbait aldagaik (hala nola etorkizuneko diru-sarreren espektatibak edo aurreikuspenak, arriskuarekiko beldurraren mailak, aktiboen eta aurrezkien guztizko zenbatekoa, pertsonen adina) hain garrantzitsuak izan beharko lukete aukera posibleen alde egiteko garaian, irizpide ekonomikoez gain eta inbertsio-aukera desberdinen errentagarritasun finantzario-fiskalari buruzko espektatibak gehituz.
Gauzak horrela, azterketa honen ondorio nagusietako bat da pertsonen eta familien finantza- eta ekonomia-kultura hobetu behar dela, pertsonen bizitzan erabakigarriak izan daitezkeen inbertsio-erabakiak azterketa sendo batean oinarritu daitezen eta, irizpide arrazionalagoetan oinarrituta, inbertitzaile bakoitzaren berariazko profilari erantzun diezaioten.
Bilatu, alderatu eta, etxebizitza-inbertsioa baino aukera hobea aurkitzen baduzu, gauzatu ezazu.
